Biến đổi khí hậu có tác động gì đến ngành xây dựng không?

1. Thời tiết cực đoan làm khó tiến độ và chất lượng công trình

Thời tiết giờ đây chẳng còn dễ đoán như trước. Những trận bão lớn kèm gió giật mạnh, hay những đợt mưa kéo dài hàng tuần đang trở thành “bình thường mới”. Ở Việt Nam, các tỉnh miền Trung như Quảng Nam, Quảng Ngãi mỗi năm đều hứng chịu vài cơn bão dữ. Nhà cửa, cầu đường nếu không được thiết kế để chống chọi với gió cấp 12, cấp 13 thì rất dễ bị hư hại. Chưa kể, mưa lớn kéo dài còn làm chậm tiến độ thi công. Công nhân không thể làm việc, máy móc phải tạm dừng, kéo theo đó là chi phí phát sinh không hề nhỏ.

Không chỉ vậy, nền móng công trình cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. Đất bị ngấm nước lâu ngày dễ lún, yếu đi, khiến các kỹ sư phải tính toán kỹ hơn khi đổ móng. Có những dự án ở vùng trũng, nước mưa rút chậm, nhà thầu phải bơm nước liên tục để giữ công trường khô ráo. Đây là một bài toán đau đầu mà trước đây ít ai nghĩ tới.

2. Nhiệt độ tăng cao thử thách độ bền vật liệu

Nhiệt độ toàn cầu tăng lên, đặc biệt ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM hay Đà Nẵng, đang khiến vật liệu xây dựng phải hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt hơn. Bê tông dưới cái nắng 40 độ C dễ bị nứt do co ngót nhiệt. Kim loại như thép, sắt trong khung nhà giãn nở liên tục cũng làm giảm tuổi thọ công trình. Một số dự án còn ghi nhận hiện tượng tường nhà bị rạn nứt chỉ sau vài năm sử dụng vì nhiệt độ thay đổi thất thường.

Chuyện này không chỉ xảy ra ở Việt Nam. Trên thế giới, các nước nóng như Ấn Độ hay Trung Đông đã phải dùng đến vật liệu đặc biệt có khả năng chịu nhiệt cao hơn. Ở ta, nhiều nhà thầu cũng bắt đầu áp dụng lớp cách nhiệt cho tường hoặc mái nhà để giảm tác động từ nắng nóng. Nhưng đổi lại, chi phí vật liệu và thi công cũng tăng lên đáng kể, chưa kể cần đội ngũ kỹ thuật nắm rõ cách làm.

3. Ngập lụt – Hồi chuông cảnh báo cho thiết kế đô thị

Mực nước biển dâng do băng tan, kết hợp với mưa lớn kéo dài, khiến ngập lụt trở thành vấn đề nhức nhối ở nhiều nơi. Tại TP.HCM, chỉ cần một trận mưa lớn là đường phố đã ngập sâu cả mét. Đà Nẵng hay Hà Nội cũng không khá hơn, nhất là ở những khu vực thấp trũng. Điều này buộc ngành xây dựng phải thay đổi cách tiếp cận khi thiết kế công trình.

Chẳng hạn, nhà ở giờ đây phải nâng cao cốt nền, đôi khi cao hơn cả mét so với mặt đường để tránh nước tràn vào. Các công trình lớn như chung cư, nhà máy cần hệ thống thoát nước hiện đại hơn, thậm chí phải lắp thêm bơm hút tự động để xử lý khi mưa lớn. Nhưng thực tế không đơn giản vậy. Ở các khu dân cư cũ, việc cải tạo hệ thống thoát nước rất tốn kém và phức tạp. Nhiều dự án đành phải chấp nhận sống chung với ngập, nhưng điều này lại làm giảm chất lượng cuộc sống của người dân.

4. Áp lực xây dựng bền vững ngày càng tăng

Biến đổi khí hậu không chỉ mang đến khó khăn mà còn thay đổi cách nhìn của xã hội về ngành xây dựng. Người ta giờ không chỉ đòi hỏi một ngôi nhà chắc chắn mà còn phải thân thiện với môi trường. Các công trình tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải carbon đang dần trở thành tiêu chuẩn mới. Ví dụ, nhiều tòa nhà hiện đại ở Việt Nam đã lắp pin năng lượng mặt trời trên mái, dùng kính cách nhiệt để giảm tiêu thụ điện điều hòa.

Vật liệu xây dựng cũng thay đổi theo hướng này. Gỗ tái chế, bê tông xanh, hay gạch không nung đang được dùng nhiều hơn để giảm tác động lên môi trường. Nhưng để áp dụng những thứ này, các nhà thầu cần đầu tư vào công nghệ mới, đồng thời thuyết phục khách hàng chịu chi phí cao hơn. Đây là một hướng đi tất yếu, nhưng để phổ biến rộng rãi thì vẫn cần thời gian.

5. Chi phí xây dựng đội lên vì phải thích nghi

Nói một cách đơn giản, biến đổi khí hậu khiến mọi thứ trong ngành xây dựng đều đắt đỏ hơn. Để chống bão, phải dùng thép tốt, khung nhà chắc chắn hơn. Để chống ngập, cần hệ thống thoát nước xịn và nền móng kiên cố. Để chịu nhiệt, phải thêm lớp cách nhiệt hoặc vật liệu đặc biệt. Tất cả những thay đổi này đều làm tăng chi phí thiết kế, vật liệu và thi công.

Chưa kể, các đợt thiên tai bất ngờ còn gây thiệt hại trực tiếp. Một công trình đang xây dở mà gặp bão lớn hay ngập sâu thì vật liệu hỏng, máy móc ngâm nước – tiền sửa chữa, thay thế không hề rẻ. Đối với các chủ đầu tư nhỏ lẻ, đây thực sự là gánh nặng lớn, nhất là khi giá cả thị trường vốn đã biến động.

Ngành xây dựng đang thay đổi ra sao?

Trước những tác động này, ngành xây dựng không thể đứng yên. Các kỹ sư và kiến trúc sư phải tính toán kỹ lưỡng hơn trong giai đoạn thiết kế, từ việc chọn vật liệu phù hợp đến bố trí không gian chống chịu thời tiết. Ở cấp quản lý, tiêu chuẩn xây dựng cũng cần được cập nhật để phù hợp với tình hình mới, như nâng cao yêu cầu về độ bền hay khả năng chống thiên tai.

Nhiều doanh nghiệp còn đầu tư vào nghiên cứu công nghệ mới. Chẳng hạn, có nơi dùng máy in 3D để tạo khối bê tông chịu lực tốt hơn, hoặc áp dụng phần mềm mô phỏng thời tiết để dự đoán rủi ro. Dù vậy, để thích nghi hoàn toàn, cả ngành cần sự chung tay từ nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Rõ ràng, biến đổi khí hậu đang tác động mạnh mẽ đến ngành xây dựng, từ cách chúng ta xây dựng, chọn vật liệu, đến chi phí bỏ ra. Đây là thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội để ngành này đổi mới, hướng tới những công trình bền vững và an toàn hơn trong tương lai. Dù muốn hay không, thích nghi với biến đổi khí hậu đã trở thành điều bắt buộc mà bất kỳ ai trong ngành cũng phải đối mặt.